معارف اسلا می

در اين نوشتار طور اختصار دربارة خانه‌اي كه براي عبادت بنا شده است توضيح داده مي شود.
شأن نزول آيه ي 96 از سوره آل عمران[1]: «پس از تغيير قبله از بيت‌المقدس به كعبه باز هم يهوديان دست از عداوت دشمني و شبهه‌افكني برنداشتند و اين بار گفتند شما (مسلمانان) ادعا مي‌كنيد بر آيين ابراهيم هستيد و با اين همه به سوي كعبه نماز مي‌خوانيد در حالي كه خداوند بيت المقدس را قبله قرار داده است و ابراهيم ـ عليه السلام ـ نيز بدان سوي نماز مي‌گزارد.[2] در جواب يهود آية مذكور و آيه پس از آن نازل شد كه مي‌فرمايد: «نخستين خانه‌اي كه براي مردم (و نيايش خداوند) قرار داده شد، همان است كه در سرزمين مكه است، كه براي پرهيزگار بركت، و ماية هدايت جهانيان است. در آن نشانه‌هاي روشن، (از جمله) مقام ابراهيم است...»[3]
در اين قسمت توجّه به چند نكته لازم است:
1ـ كعبه اولين بار به دست حضرت آدم ـ عليه السلام ـ ساخته شد، سپس در طوفان نوح فرو ريخت و بعد به دست حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ و فرزندش اسماعيل ـ عليه السلام ـ تجديد بنابراين گرديد.[4]
2ـ بيت‌المقدس اولين بار توسط حضرت سليمان ـ عليه السلام ـ نباشد بنابراين به اين نتيجه مي‌رسيم كه حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ به سوي كعبه نماز مي‌خوانده، زيرا در آن زمان بيت‌المقدسي در كار نبوده كه حضرت بدان سو نماز بگزارد چون بين حضرت ابراهيم و حضرت سليمان قرن ها فاصله بوده است.
بنابراين، نادرستي سخن يهوديان ـ كه پيرو حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ بودن و به سوي كعبه نماز گزاردن را نامعقول مي‌دانستند ـ به اثبات رسيد.
اولين خانة مسكوني: همان گونه كه اشاره شد در آية 96، سورة آل عمران سخن از اولين خانه (اوّلَ بيتٍ) به ميان آمده است، كه در نگاه اوّل به نظر مي‌رسد اولين خانة مسكوني كعبه مي‌باشد ولي اثبات اين مطلب مشكل است. شيخ طوسي (ره) مي‌فرمايد: «كعبه اولين خانه است، به جهت اين كه قبل از آن، خانه‌اي كه در آن اعمال حج را انجام دهند وجود نداشت» در ادامه ايشان روايتي از اميرالمؤمنين حضرت علي ـ عليه السلام ـ نقل مي‌كنند كه حضرت مي‌فرمايند: «اولين خانه‌اي كه براي عبادت بنا شد،‌ بيت الحرام است».[5]
بنابراين كعبه اولين خانه‌اي است كه به منظور عبادت و پرستش براي مردم ساخته شده است، لذا هيچ مانعي ندارد كه قبل از آن خانه‌هاي مسكوني ديگري روي زمين وجود داشته باشد.[6]
نكته: يكي از نام هاي كعبه «بيت الله» است يعني خانة خدا؛ امّا در اين آيه از كعبه با عنوان خانة مردم ياد شده است، اين تعبير بيان كنندة اين حقيقت است كه آنچه به نام خداوند و براي خداست بايد در خدمت مردم و بندگان او باشد، و آنچه در مذمت مردم و بندگان خداست براي خدا محسوب نمي شود.[7]

پي نوشت ها: 
[1] - آل عمران/ 96.
[2] - طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، بيروت، مؤسسة الاعلمي، چاپ پنجم، 1403 هـ ، ج 3، ص 350 ـ 349.
[3] - همان.
[4] - مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، قم، دارالكتب الاسلاميه، چاپ بيستم، 1371، ش، ج 1، ص 455.
[5] - طوسي، التبيان في تفسير القرآن، بيروت، دار احياء التراث العربي، ج 2، ص535.
[6] - مكارم شيرازي، ناصر، منبع قبلي، ج 3، ص 11.
[7] - همان، ص 10.